Ποδοσφαιρική νευρασθένεια

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΛΑΛΑΖΟΝΤΑΣ ΦΙΛΑΘΛΟΥΣ.
Τι είδε και τι εσχεδίασε εις ένα ματς ο Μίνως Αργυράκης

Φαίνεται πως άμα το ανθρώπινο σώμα μείνει μόνο χωρίς μυαλό βαριέται, δεν ξέρει τι να κάνει και το ρίχνει στο φουτ-μπώλ… Νευριάζουν όλα του τα μέλη κι αρχίζουν να κλωτσάνε προς όλες τις μεριές. Πόδια χέρια κεφάλια κινούνται χωρίς κανένα ρυθμό για μιάμιση ώρα συνεχώς…
Πόσες άραγε ανικανοποίητες επιθυμίες να βρίσκονται κρυμμένες κάτω από τα μαρκαρίσματα, τις κλωτσιές, τα σπρωξίματα, τις κεφαλιές! Και τι χρωστά εκείνη η μικρή, στρογγυλή και αθώα μπαλίτσα που βρίσκεται συνεχώς μπλεγμένη στα πόδια των ποδοσφαιριστών; Έτσι που την κοιτάς να υποφέρει σού θυμίζει δημόσιο υπάλληλο και τα βάσανά του! Όλοι την κακομεταχειρίζονται, την κλωτσάνε από την μια, και από την άλλη δεν γίνεται παιχνίδι χωρίς αυτήν…
Αν είχε μιλιά η κακομοίρα η μπάλλα να μας πει τα παράπονά της θ΄ακούγαμε περίπου τα παρακάτω: «…με φουσκώνουνε, με πρήζουνε, με καλοπιάνουνε στην αρχή, με βάζουν στη μέση δυο ομάδες που μοιάζουνε σα κόμματα και παίζουν το παιχνίδι τους εις βάρος μου!…
Εμφανίζομαι στο γήπεδο πρώτη και καλύτερη! Με κρατά στην αγκαλιά του ο τερματοφύλακας με τα ζεστά του γάντια σαν αρτιγέννητο μωρουδάκι και ξεσπάει ο λαός σε χειροκροτήματα! Με βάζουνε στη μέση. Ρίχνουν από πάνω μου κάτι νομίσματα. Παίζουν κορώνα γράμματα ποιος θα με αποκτήσει και αμέσως ακούω ένα σφύριγμα,τρώω μια γερή κλωτσιά από το κόμμα-ομάδα στην οποία ανήκω και από εκείνη την στιγμή χάνω τις αισθήσεις μου… Είμαι το κλωτσοσκούφι των αρχόντων μου… Προσπαθώ να μείνω στο κέντρον, αλλά είναι αδύνατον… Η άκρα αριστερά με δίνει πάσα στην άκρα δεξιά η οποία με μια κεφαλιά με αφήνει μετέωρη και ψηλοκρεμαστή για λίγο, πέφτω στην αγκαλιά του τερματοφύλακα, ο οποίος αμέσως με διώχνει και βρίσκομαι μαρκαρισμένη μέσα στα πόδια των αντιπάλων.
Είναι στιγμές που επαναστατώ, βγαίνω από την γραμμή την κανονική, κάνω απεργία ας πούμε… αλλά δεν προφταίνω να δω καμμιά χαρά γιατί αμέσως, μόλις βγω έξω από την γραμμή κάποιος περίεργος κύριος με κοντό παντελονάκι και μπλε σακκάκι κοκκινίζει, θυμώνει, σφυρίζει σαν αστυνομικός της τροχαίας και διατάζει την άμεσο σύλληψή μου… Κάποιος άλλος επίσης περίεργος που στέκεται στις γραμμές σηκώνει μια άσπρη σημαία, φωνάζει «οφ-σάιτ», με συλλαμβάνει και με παραδίδει πίσω στα αφεντικά μου… Αυτή είναι η μοίρα μου! Από τον τελωνοφύλακα στον αστυφύλακα και από κεί πίσω στο κάτεργο, στους κομματικούς παράγοντες… Ο Διαιτητής σφυρίζει και πάλι όλα αρχίζουν από την αρχή, επανέρχομαι δηλαδή εις την τάξιν… Μετατίθεμαι συνεχώς… δεν με αφήνουν σε καμμιά μόνιμη θέση…είναι ο κανονισμός του παιχνιδιού λένε… Κοντεύω να πάθω μανία καταδιώξεως… Λίγο να τολμήσω ν’ αγγίξω το χέρι ενός από τους κομματικούς παράγοντας που διαρκώς με κλωτσάνε αμέσως πάλι, ο αστυνομικός Διαιτητής με βάζει τιμωρία…»φάουλ, πέναλτυ» ακούω κάτι αγγλικές λέξεις που δεν καταλαβαίνω τι θα πουν καν.Ή με βάζουν στην γωνία. «Κόρνερ» φωνάζουνε…Εγώ το μόνο που καταλαβαίνω είναι ότι τρώω μια πολύ γερή κλωτσιά… Στο τέλος βρίσκομαι μπλεγμένη σα ψάρι στα δίχτυα ενός γκολ-πόστ και ακούω ζητωκραυγές! Κερδίζουν οι αφέντες μου όταν πια εγώ έχω ξεφουσκώσει… τα κορδόνια μου βρίσκονται λυμένα… τελειώνει το παιχνίδι και κανείς δεν μου δίνει σημασία…με πετάνε στα αποδυτήρια και ψάχνουν να βρουν άλλη φρέσκια και αθώα μπάλλα… Την φουσκώνουνε και ξαναρχίζουν το παιχνίδι τους…»
Για να μπω στο γήπεδο κοντεύω να γίνω και γω μπάλλα… Τα κάγκελλα μιας διπλανής μάντρας είναι το ταμείο… Σκαρφαλώνουνε για να πάρουνε εισητήρια. Ο ταμίας είναι κινητός… Κάτω από την αμασχάλη μου βρίσκω το κεφάλι του διπλανού μου, ξένα χέρια φυτρώνουν στην μέση μου, μοιάζω με «τιρμπουσόν», με κατσαβίδι που προσπαθεί να σφηνωθεί κάπου…
Ύστερα από μισή ώρα βρίσκομαι πεταγμένος στην εξέδρα… Μια βουή γύρω μου απίθανη κι ακατανόητη.Όλοι τρέχουν να πιάσουν θέση. Οι περισσότεροι συνεννοούνται δια σφυριγμάτων. Βρίζουν, φτύνουν, σπρώχνονται και μασάνε πασατέμπο. Ακούω γύρω : «φυστίκια αράπικα, εφημερίδες, σάντουιτς… Θα τη φάτε ρε!…Πας υπέρ;… Τσάκα-τσούκα, εδώ ο πάάά-σατέμπος… βγάλε ρε την καραμέλα από το στόμα σου…ακόμα την πιπιλάς;…σπόριααα πασατέμπιααα!… σάντουϊτς… βγάλε ρε την καραμέλα από το στόμα σου…ακόμα την πιπιλάς;… σπόριααααα πασατέμπια!… σάντουιτς κολατσιό παιδιά λέγετε!…τσιγάρα, αμύγδαλα…».Όλοι ρίχνουνε μικρές χάρτινες σαΐτες σαν αεροπλανάκια, πειράζονται, φωνάζουνε δυνατά, στοιχηματίζουν… Τίγκα μπαίνουν κατά μπουλούκια. Όλο άνδρες. Μπαρμπέρηδες, σωφεράκια, παγοπώληδες,χασάπηδες, χοντροί, αδύνατοι,νεαροί με λαδωμένο μαλλί, σχολιαροόπουλα, μεσόκοποι συνταξιούχοι, απόμαχοι του ποδοσφαίρου,ναύτες,φαντάροι,λοχαγοί,αλήτες,άνεργοι, και κάπου-κάπου καμμιά «γκόμενα» με μαλλί ξανθό κατσαρό, από περμανάντ και οξυζενέ, με βαμμένο φρύδι, φτηνό σκουλαρίκι και παλτό βαμμένο μωβ με λεκέδες απροσεξίας… «με το μαλακό ρε… τι σπρώχνεις…»
Άμα στερεωθούν όλοι στις θέσεις τους αρχίζει η αγωνία της ενάρξεως του αγώνος και τα προγνωστικά: «…Ε ρε τι έχει να πληρώσει σήμερα ο Παναθηναϊκός!…Σταμάτα από δω μωρέ!… Σ΄ηκω πάνω να σου δείξω ποιος είναι ο Παναθηναίκός… Σταμάτα ρε αδερφάκι…όλο Κολωνάκι είναι το τριφύλλι!… Εμείς είμαστε μαουνιέρηδες «ερυθρόλευκοι και Ολυμπιακοί δηλαδής…. Καλά ρε φίλε την ορμή την έχετε, αλλά δεν ξέρετε να χτυπάτε… Δεν γίνεται καλή μεταβίβασις… Αν δεν ήταν άρρωστος ο Λινοξυλάκης θα σού’λεγα εγώ… Ξέχασες πρόπερσι το 6-1; Δεν υπάρχει συνεννόησις στην άμυνα αλλιώς!…Μη μου λες για το Λάκη γιατί δε ξέρεις… είναι παίκτης της φινέτσας….κλασσικός τύπος Έλληνος μπακ…Σκληροτράχηλος με άψογη κεφαλιά, δυνατό και εύστοχο σουτ, πείσμα και φιλοτιμία…προ παντός φιλοτιμία!… Τι ξέρεις εσύ ρε… τρέχει στις φλέβες του άφθονο ποδοσφαιρκό αίμα… Ναι, αλλά τώρα είναι ελαφρώς πεσμένος…»
Μπαίνει στο γήπεδο μια ξένη ομάδα: «…Ε ρε τι σώματα!…πάει τη φάγαμε…» αρχίζει μια ηττοπάθεια στο κοινό. Ένας βαθύς αναστεναγμός. Σε λίγο μπαίνει η ελληνική.Πανζουρλισμός.Αισοδοξία.Ενθουσιασμός : «πάει τους φάγαμε…»

Καθώς μπαίνει πρώτος ο Τερματοφύλακας της ελληνικής ομάδας ξεσπάει ο λαός σε ουρανομήκεις εκδηλώσεις: «…Γειά σου ρε κορυφαίε αίλουρε των δικτύων…» Ο «αίλουρος» τινάζει τα χέρια του σα νά’ναι μουδιασμένα, κλωτσάει, τρέχει, χαιρετάει, καμαρώνει, χαμογελάει… Ακολουθεί ο «γκολτζής» της ομάδας και ύστερα ο «ταχύς εξτρέμ με τις ορμητικές κατεβασιές τους». «…Καλός» μου λέει ο διπλανός μου «αλλά δεν έχει ψυχραιμία στο τελικό σούτ…». Ακολουθεί η «θρυλική τριπλέτα» που συντρίβει «κάθε πράσινη ή κίτρινη αντίσταση». Τέλος οι υπόλοιποι άσσοι ακούνε καθώς βγαίνουν από τα αποδυτήρια τα επίθετά τους: Ο άρχοντας, ο δάσκαλος, ο κανονέρης,ο σπεσιαλίστας,ο βράχος, το νέο μας αστέρι. Και κύματα από φωνές: «Εγώ είμαι ως το κόκκαλο Παναθηναϊκάρα!…» ή «μέσα μου δεν έχω καρδιά, αλλά ένα πελώριο τριφύλλι…» Κι ό διπλανός μου συνεχίζει να με κατατοπίζει : «…Τέτοιοι παίκτες είναι σπάνιοι στα Βαλκάνια. Όπου κι αν βρίσκωμαι δεν ξεχνώ τον ταύρο Λινοξυλάκη, το μαέστρο Πανάκη και τον κάου-μπόϋ Νεμπίδη… όλοι οι άνθρωποι όταν βρεθούν μπροστά σε ένα κίνδυνο φωνάζουν : Πάνα-πάνα- παναγιά μου… Ναι αλλά εγώ φωνάζω: Πανα-πάνα-παναθηναϊκάρα μου… Δηλαδή τον έχω θεό μου… Θα ξανάρθει η εποχή του 1932 και θα ξαναδούμε τις 8τάρες!». Ομολογώ πως δύσκολα καταλαβαίνω τι εννοεί ο διπλανός μου, αλλά προσπαθώ να δείξω πως κατέχω την ποδοσφαιρική κατάσταση, χαμογελώ και συμφωνώ απολύτως γιατί σε διαφορετική περίπτωση είμαι βέβαιος πως θα με πετάξει με τις κλωτσιές έξω, έτσι αφρισμένος, άγριος και αξύριστος που είναι…
Είναι μερικά λεπτά που έχει αρχίσει το παιχνίδι. Μόλις η ελληνική ομάδα βάζει το πρώτο γκολ το κοινό σηκώνεται πάνω, πετάει καπέλλα, μαξιλάρια, ομπρέλες. Άλλοι φιλιούνται, άλλοι αγκαλιάζονται, άλλοι κλαίνε, προτείνουνε τα χέρια στον ουρανό, το αίμα ανεβαίνει στο κεφάλι τους. Έτσι που τους κοιτώ μου θυμίζουν το ξέσπασμα του πλήθους στους δρόμους όταν μαθαίναμε πως ο στρατός μας πήρε την Κορυτσά στον Αλβανικό πόλεμο…

Μόλις οι ξένοι αρχίζουν να κερδίζουν αρχίζουν οι βρισιές, οι μούτζες και ο «εμφύλιος σπαραγμός». Βαριές φράσεις ακούγονται ολόγυρα, και ο καθένας κάνει την κριτική του, βρίζει κάποιον που «έπρεπε να σουτάρει και να την πασάρει αμέσως, αντί να την παίζει τόση ώρα στα πόδια του την μπάλλα..βρε ηλίθιε!… σπαρίλα… σαν την Παμπανίνι παίζεις!». Ο καθένας έχει μια δικιά του θεωρία και την υποστηρίζει μέχρι ξύλου…

Εκεί γύρω στα τελευταία λεπτά του δεύτερου ημιχρόνιου το πνεύματα βρίσκονται σε έξαψη. Κοχλάζουνε τα πάθη, ανάλογα με το ίσαμε τότε αποτέλεσμα. Γίνονται αυστηροί κριταί κάθε κίνησης των ταλαιπωρημένων παικτών που βρίσκονται πια στα τελευταία τους. Γεμάτες λάσπες οι φανέλες τους, γδαρσίματα στα γόνατα, γρατζουνιές στα μούτρα, στραμπουλιγμένοι πηδάνε, κάνουνε τούμπες, μπλονζόν, μακροβούτια, σαν πλανόδιοι ακροβάτες…
Όσο κακοπαθαίνουνε στο γήπεδο, τόσο οι φίλαθλοι στην εξέδρα ωρύονται από ένα παιδικό σαδισμό. Τρέχουν αφροί από τα στόματά τους, οι φλέβες στο λαιμό πάνε να κραιπάρουν από τις αγριοφωνάρες. Πέφτει με τα μούτρα ο κακόμοιρος ο «αίλουρος των δικτύων», το πρόσωπό του γεμίζει χώμα και αίμα για να πιάσει τη μπάλλα, τη χάνει, και το λεγόμενο «φίλαθλον κοινόν» τον αρχίζει στις μούτζες και στα «… ρε στραβούλιακα… να!… να!…. ναααααα!…»

Τις τελευταίες πια στιγμές του αγώνος μοιάζουν όλοι σα σεληνιασμένοι. Ερεθίζονται με το παραμικρό. Απελπισμένοι όπως είναι από ένα χάσιμο τα βάζουν με το Διαιτητή. Τον απειλούνε. Του πετάνε πορτοκαλόφλουδες, τον γεμίζουνε με βαριές βρισιές, τον φτύνουνε και μόλις σημάνει το τέλος του αγώνος κατεβαίνουν στο γήπεδο με άγριες διαθέσεις, έτοιμοι για καυγά. Ο Διαιτητής περικυκλώνεται από αστυνομικούς για να προστατευθεί και να μπορέσει να περάσει ανάμεσα από το πλήθος. Έτσι που προσπαθεί να αποφύγει την οργή του πλήθους, μου θυμίζει λίγο Νίξον στη Λατινική Αμερική ή Ράουντρη στη Βαγδάτη….

Τη Δευτέρα το πρωί «όλη η φύσις» των φιλάθλων «ησυχάζει»… Τα ποδοσφαιρικά πάθη χάνουνε την έντασή τους, τα πνεύματα γίνονται πιο ήπια. Οι αγριοφωνάρες σταματούν.

Μόνο στα κουρεία θα ακούσετε μερικές ανταύγειες, μια κάποια ηχώ της χθεσινής «συναρπαστικής» συναντήσεως… Εκεί γίνεται η «υψηλή κριτική» ας πούμε του παιχνιδιού. Το στόμα του κουρέα σου ανοιγοκλείνει σαν το ψαλίδι που αιωρείται επικινδύνως από πάνω σου. Σταματάει, παίρνει με το μακρύ νυχάκι του την εσωτερική λίγδα του αυτιού του, ξαναρχίζει το κούρεμα και : «…να σας πω κύριε Μίνω, δε λέω καλά παίξαμε, αλλά βλέπετε κάνουμε ατομικό παιχνίδι…. δεν΄έχουμε σύνολο. Η επιθετικότητα των κυνηγών μας καλή, αλλά νευρική. Υστερούμε βέβαια στο χαφ-μπακ, δε λέω… μα μη ξεχνάτε το Μπέμπη, τέλειος μπαλλαδόρος ξέρετε. Η ταχύτης του είναι το πρώτο ατού του… ως σέντερ-χαφ δεν απεγοήτευσε αν και το δεξί του πάντα νεκρό. Τεχνίτης, σουτέρ, αλλά εγωϊστής…». Λέει, λέει. λέει. Ζει σε μια ποδοσφαιρική έκσταση. Η μπάλλα έχει γίνει ένα σύμβολο ενός ιδανικού. Λέει, λέει, και τι δε λέει ο αθεόφοβος. Τα μάτια του, τα βλέπω στον καθρέφτη, κινούνται σ’ όλες τις μεριές σα να παρακολουθούν τη μπάλλα. Τον παρακαλώ να προσέχει το ψαλίδι γιατί κοντεύει να… Δεν μ’ αφήνει να βγάλω μιλιά. Μιλάει συνεχώς, δεν ακούει κανέναν, είναι συνεπαρμένος…. πιστεύει εις το ποδόσφαιρον. Ορκίζεται, θυμάται νίκες… το παρελθόν… τα ονόματα των παικτών… το Έθνος. Αρχίζει και μπερδεύει τα πάντα. Ένας θρίαμβος του Παναθηναϊκού δένεται μέσα του με τη δόξα του Περικλή, μια νίκη του Ολυμπιακού με την εν Σαλαμίνι Ναυμαχίαν, ένα γκολ παραπάνω της ΑΕΚ και νιώθει μέσα του «να αναγεννάται εκ της τέφρας ο Δικέφαλος Αετός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας». Όλοι οι τίτλοι των αθητικών εφημερίδων κατοικούν μονίμως στο στόμα του. Ξύνει πάλι το αυτί του πλησιάζει το χνώτο του και λέει: «… με καταλαβαίνετε; συμφωνείτε; σαν καλλιτέχνης θα πρέπει να νιώσατε τον ενθουσιασμόν μου αυτόν…»

Πώς να μην συμφωνήσω μαζί του έτσι που κρατά πάνω από τα μάτια μου το ψαλίδι! Πού να του έλεγα κείνη τη στιγμή, τι σκεπτόμουνα!…. Πως όλα αυτά και άλλα πολλά ίσως γίνονται για να περάσει απαρατήρητη η κρίσις πλήξεως που ενσκήπτει, σαν πανούκλα σε κάθε πόλη κάθε Κυριακή απόγευμα από τριών χιλιάδων ετών….

Στo κείμενο αυτό ο αείμνηστος  ζωγράφος, σκηνογράφος και σκιτσογράφος  Μίνως Αργυράκης, καταθέτει με γλαφυρό τρόπο τις σκέψεις και τις εντυπώσεις του από μια κυριακάτικη επίσκεψή του σε ποδοσφαιρκό γήπεδο. Το άρθρο είναι αλιευμένο από την εφημερίδα «Ελευθερία» του  Πάνου Κόκκα και έχει ημερομηνία 11/1/1959. Παρ’ όλο που πέρασε μισός αιώνας από την μέρα που δημοσιεύτηκε, παραμένει δροσερό, και σε πολλά  σημεία του επίκαιρο.

Για συμπλήρωμα βάζω κάποια λαίκά τραγούδια της εποχής εκείνης σχετικά με το ποδόσφαιρο.
Το πρώτο λέγεται «ο φίλαθλος» και το τραγουδάει ο Πέτρος Αναγνωστάκης:

To δεύτερο είναι μια σύνθεση του Μπάμπη Μπακάλη και έχει τίτλο «ποδόσφαιρο και χωρισμός». Έίναι γραμμένο το 1960, μια χρονιά που ο ακατανόμαστος πήρε πρωτάθλημα, και το ερμηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικότσης μαζί με  τους  Ι.Κυριαζή και Ν. Καρανικόλα:

Για να συνέλθουμε μετά το τραγούδι υπέρ του ακατανόμαστου, μόνο ένας τρόπος υπάρχει: Στράτος Παγιουμτζής και «ολυμπιακέ μεγάλε»…

Ολυμπιακέ μεγάλε, Ολυμπιακέ τρανέ
που εσάρωσες τη Σάντος, την ομάδα του Πελέ.

Άσπρη κόκκινη φανέλλα έχει δόξα και τιμή
με παγκόσμια φήμη ομάδες τις καθίζει στο σκαμνί.

Θα γραφτούν στην ιστορία τα παιδιά του Πειραιά
που δοξάσαν την Ελλάδα τίμια και καθαρά.

Νέες δόξες σας προσμένουν με της δάφνης τα κλαδιά
και στεφάνια να σας πλέξουν στα κεφάλια σας, παιδιά.