Η αγέραστη «όμορφη πόλη»

Ένα από τα πιο όμορφα ερωτικά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη είναι το τραγούδι «όμορφη πόλη»ή «θα γίνεις δικιά μου», όπως αναφέρεται στις πρώτες ηχογραφήσεις του. Οι στίχοι του τραγουδιού είναι του Γιάννη Θεοδωράκη, αδερφού του Μίκη.
Όμορφη πόλη φωνές μουσικές,
απέραντοι δρόμοι, κλεμμένες ματιές,
ο ήλιος χρυσίζει, χέρια σπαρμένα
βουνά και γιαπιά, πελάγη απλωμένα.

Θα γίνεις δικιά μου πριν έρθει η νύχτα
τα χλωμά τα φώτα πριν ρίξουν δίχτυα
θα γίνεις δικιά μου

Η νύχτα έφτασε τα παράθυρα κλείσαν
η νύχτα έπεσε οι δρόμοι χαθήκαν.

Η «όμορφη πόλη» ανήκει στον κύκλο τραγουδιών «Λιποτάκτες» που συνέθεσε ο Μίκης το 1952. Οι «Λιποτάκτες» δισκογραφήθηκαν για πρώτη φορά το 1960 και την «όμορφη πόλη» την τραγούδησε στον δίσκο ο ίδιος ο συνθέτης. Εδώ το ακούμε από ηχογράφηση εκείνης της εποχής, όπως φανερώνει η νεανικότητα της φωνής του Μίκη:

Τον Ιανουάριο του 1962, ο Κώστας Χατζής ηχογραφεί το«θα γίνεις δικιά μου»μαζί με ένα άλλο τραγούδι του Μίκη, τα «δακρυσμένα μάτια». Η βραχνή φωνή και η χαρακτηριστική ερμηνεία του μεγάλου τσιγγάνου τραγουδιστή κάνουν ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα την εκτέλεση αυτή.

Δυο μήνες αργότερα η «όμορφη πόλη» ξεκινάει τις ευρωπαϊκές της διαδρομές. Το τραγούδι αποκτά γαλλικούς στίχους και γαλλικό τίτλο. Η σπαρακτική μουσική του Μίκη συναντάει την συγκλονιστική φωνή της μεγάλης ερμηνεύτριας Εντίθ Πιάφ. Το τραγούδι «Les amants de Teruel» όπως τιτλοφορείται η γαλλική διασκευή του, ερμηνεύεται από την Πιάφ στην ομότιτλη ταινία, σε σκηνοθεσία Jacques Plante και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Ήταν μια από τις τελευταίες ηχογραφήσεις της Edith Piaf, πριν το «σπουργιτάκι» πετάξει για πάντα μακριά μας, λίγους μήνες αργότερα (11 Οκτώβρη 1963). Ακούστε την:

Το καλοκαίρι του 1966 στον «Α’ Μουσικό Αύγουστο» η Μαρινέλλα ερμηνεύει τους «Λιποτάκτες» στο Λυκαβηττό υπό την διεύθυνση του Μίκη. Πολύ σύντομα ηχογραφεί σε δισκάκι 45 στροφών την «όμορφη πόλη» και την «Φαίδρα».
Στα χρόνια που ακολούθησαν πολλοί Έλληνες ηχογράφησαν το τραγούδι αυτό. Η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, η Μαρία Φαραντούρη, η Αρλέτα, ο Πέτρος Πανδής, ο Μανώλης Μητσιάς, ο ηθοποιός Γιάννης Μπέζος, ο Σωκράτης Μάλαμας, η Καλιόπη Βέτα με τον Αλέξανδρο Χατζή (4 δεκαετίες μετά τον πατέρα του Κώστα), ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο (γεροντο) ερωτικός Γιάννης Πάριος στον δίσκο του «ο ερωτικός Θεοδωράκης» και φυσικά ο Γιώργος Νταλάρας σε διάφορες εκτελέσεις, μόνος ή σε ντουέτο, όπως με τον Μάριο Φραγκούλη, την Γαλλίδα σοπράνο Emma Shapplin, την αμερικανίδα τραγουδίστρια τζαζ Jocelyn B. Smith, την πορτογαλίδα Dulce Pontes κ.α.
Φυσικά υπήρξαν και οργανικές διασκευές του τραγουδιού, όπως η διασκευή για δυο κιθάρες από τον Νότη Μαυρουδή και τον Παναγιώτη Μάργαρη (περιέχεται στον δίσκο τους «Cafe Del Art-III») και η διασκευή για ορχήστρα με σολίστ το κλαρίνο του Βασίλη Σαλέα( περιέχεται στο δίσκο του «Litany» σε ενορχήστρωση του Γιάννη Ιωάννου).

Σχεδόν όλες αυτές οι ηχογραφήσεις υπάρχουν στο διαδίκτυο και το μόνο που χρειάζεται κάποιος είναι η υπομονή για να τις ψάξει. Στο ποστ αυτό διάλεξα να βάλω την λιτή αλλά τόσο εκφραστική απόδοση του τραγουδιού από την Αρλέτα και την κιθάρα της. Είναι από τον δίσκο Romancero Gitano, την ιστορία του οποίου μπορείτε να διαβάσετε στο blog της Κλέλιας. Το τραγούδι, μαζί με πολλές ευχές αφιερώνεται με αγάπη στην Κλέλια.

Στο σημείο αυτό θα αναφέρω μια άτυχη στιγμή του τραγουδιού»όμορφη πόλη» και της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη γενικότερα. Το 2003 η Βίκυ Λέανδρος κυκλοφορεί σε δίσκο 12 τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Και ενώ ο δίσκος έχει τίτλο «τραγούδι αλλιώτικο» η βαρώνη Βασιλική von Ruffin αποδεικνύει ότι έχει ένα και μόνο τρόπο για να ερμηνεύει όλα τα τραγούδια, είτε τραγουδά την «όμορφη πόλη», είτε τραγουδά το «Εϊ Καζανόβα, τρελέ εραστή». Σαν να λέμε δηλαδή, ίσα και όμοια «το γελαστό παιδί» του Μίκη και το «κακομαθημένο παιδί» της Βίκυς.
Ως αποδεικτικό στοιχείο, για όσους πουν ότι κακολογώ την βαρώνη, καταθέτω το τραγούδι ερμηνευμένο από την Βίκυ Λέανδρος στα γερμανικά με τίτλο «Geliebte Stadt»:






Ας αφήσουμε την βαρώνη όμως να ασχοληθεί με τα θέματα του δήμου Πειραιά, μια και είναι εκλεγμένη δημοτική σύμβουλος και ας επιστρέψουμε στο θέμα μας ακολουθώντας τα διεθνή ίχνη του τραγουδιού.
Το 1993 η Maria del Mar Bonet κυκλοφορεί ένα δίσκο με 12 τραγούδια του Μίκη και τίτλο «El·las». Το τραγούδι «Ciutat preciosa» (όμορφη πόλη) με την υγρή και ζεστή μεσογειακή φωνή της Ισπανίδας τραγουδίστριας αντηχεί πανέμορφα.
Οι ισπανομαθείς φίλοι που θα ακούσουν το τραγούδι μπορούν να μας ενημερώσουν για το νόημα των στίχων που έντυσαν στα ισπανικά το τραγούδι.

 

Για τον επίλογο αυτού του μουσικού ταξιδιού θα πεταχτούμε μέχρι την Πορτογαλία… Ναι εκεί, που το καλοκαίρι του 2004 σηκώσαμε το «τιμημένο». Δύο χρόνια μετά, το 2006, ίσως η καλύτερη από τις νέες λαϊκές φωνές της χώρας αυτής η Dulce Pontes, συμπεριέλαβε την «όμορφη πόλη» στο διπλό της cd με τίτλο «O Coração Tem Três Portas«. Ο τίτλος του τραγουδιού στα πορτογαλικά είναι «Os amantes» και η δυνατή και δραματική ερμηνεία της Pontes, δίνει ένα άρωμα fado στο τραγούδι του Μίκη.

Δεν ξέρω πόσο ενδιαφέρον έχει για κάποιον αναγνώστη αυτού του ποστ, να ακούσει 7 φορές το ίδιο τραγούδι (θα μπορούσα να το βάλω περισσότερες, αλλά έδειξα… αυτοσυγκράτηση). Θα ήθελα όμως να κρατήσουμε στη σκέψη μας ένα πράγμα μόνο. Σχεδόν 55 χρόνια πέρασαν από την μέρα που ο Μίκης έπαιξε για πρώτη φορά την μελωδία της «όμορφης πόλης» στο πιάνο του. Το τραγούδι αυτό, αρυτίδωτο ταξιδεύει τόσα χρόνια, αλλάζοντας όργανα, φωνές, στίχους και γλώσσες. Για να επαληθευτεί αυτό που είχε πει ο Χαρίλαος Φλωράκης, όταν κάποιοι του παραπονέθηκαν για τις πολιτικές επιλογές του Μίκη: «Σε λίγα χρόνια, όλους εμάς ο ελληνικός λαός θα μας ξεχάσει. Τον Μίκη δεν θα τον ξεχάσει ποτέ».

Έτσι είναι…
Ακόμα κι όταν, όλοι εμείς θα έχουμε γίνει χώμα και στάχτη, τα τραγούδια του Μίκη θα βρίσκονται στα χείλη του κόσμου.