Άσματα πτερόεντα

Την φωτογραφία που βλέπετε, την βρήκα στις σελίδες του 64σέλιδου φυλλαδίου με ενδιαφέρον αρχειακό υλικό, που συνόδευε την κασετίνα με τα 4 CD, η οποία κυκλοφόρησε στο τέλος του 2005 με αφορμή τα 80 χρόνια από την γέννηση του Γιώργου Ζαμπέτα.
Τα «έπεα πτερόεντα» ήταν μια στήλη σε κάποιο από τα «οικογενειακά» περιοδικά που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα. Πιθανολογώ ότι ήταν στο «Ρομάντζο» του Ν. Θεοφανίδη, αλλά δεν βάζω και το χέρι μου στη φωτιά. Ο Οδυσσεύς Ομηρικός που υπογράφει τα έμμετρα αυτά χρονογραφήματα, χρησιμοποιεί με άνεση ένα ψευτο-ομηρικό δακτυλικό εξάμετρο για να «ψάλλει» πρόσωπα και πράγματα της επικαιρότητας.
Όπως ίσως ξέρετε (κι αν δεν ξέρετε, ευκαιρία να το μάθετε), το μέτρο που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες ποιητές της αρχαιότητας, στηριζόταν σε καθορισμένη εναλλαγή μακρών και βραχέων συλλαβών, ενώ το μέτρο των μεταγενέστερων- μέχρι και σήμερα- στιχουργημάτων στηρίζεται στην εναλλαγή τονισμένων και άτονων συλλαβών. Μετρικός «δάκτυλος» για τους αρχαίους ήταν η εναλλαγή 3 συλλαβών: μακρά, βραχεία,βραχεία. Το αντίστοιχο σημερινό είναι η εναλλαγή 3 συλλαβών: τονισμένη, άτονη, άτονη.
Έτσι, εκεί που Όμηρος έγραφε : «Άνδρα μοι/ έννεπε/ μούσα πο/λύτροπον» στην Οδύσσεια του, ο στιχοπλόκος μας Οδυσσεύς Ομηρικός γράφει: «Άσματα/έννεπε/που οι συν/θέται μας».
Ο τίτλος της στήλης, το ψευδώνυμο του συγγραφέα της και η απομίμηση του ομηρικού μέτρου, συνθέτουν ένα έξυπνο πακέτο, το οποίο ολοκληρώνεται από την εύστοχη διαπραγμάτευση του θέματος με το οποίο διαλέγει ν’ ασχοληθεί ο δημιουργός του. Στο συγκεκριμένο «πτερόεν έπος» ο Οδυσσεύς Ομηρικός ασχολείται με το φαινόμενο της «εξαγωγής ασμάτων» από την Ελλάδα στο εξωτερικό. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, κάποια ελληνικά τραγούδια άρχισαν να ακούγονται στις διεθνείς αγορές. Η Ψωροκώσταινα για πρώτη φορά εκτός από γεωργικά προϊόντα έστελνε στο εξωτερικό και άσματα. Γεγονός που δεν άφησε ασυγκίνητο τον… ραψωδό μας.

Άσματα, έννεπε,
που οι συνθέται μας
γράφουν αράδα,
κι εκ τούτων κάμποσα
ήδη εξάγονται
απ΄την Ελλάδα.

Τα πειραιώτικα
παιδιά του Μάνου μας
του Χατζηδάκι,
τον δρόμον ήνοιξαν
κι ο Μάνος έπηξε
στο παραδάκι.

Τον σφουγγαράδικον
Ντιρλαντάν έπειτα
πήραν οι ξένοι
και τώρα παίρνουνε
την κυρά Γιώργαινα,
την παινεμένη.

Είθε να φτάνουνε
τα τραγουδάκια μας
στον κόσμον όλον
κι είθε να ακούωνται
εις πάσαν ήπειρον
μέχρι των πόλων.

Θάναι θαυμάσιον
να περιέρχεσαι
την οικουμένην
και τα ρωμέικα
ν΄ακούς ασμάτια
εις γλώσσαν ξένην.

Ν’ ακούς Ζαμπέτιους
σκοπούς στον Καύκασον
και στην Οντέσα
και στο κατάμαυρο
Κογκό ασμάτια
του Μίμη Πλέσσα.

Ας ρίξουμε όμως μια ματιά (αν και για να κυριολεκτούμε, μια και πρόκειται για τραγούδια, θα έπρεπε να γράψω «ας ρίξουμε όμως μια…αυτιά») στα άσματα που αναφέρονται πιο πάνω.

Με το τραγούδι «τα παιδιά του Πειραιά» ο Μάνος Χατζηδάκις κέρδισε το 1960 το oscar καλύτερου τραγουδιού με την ταινία «Ποτέ την Κυριακή», του πρόσφατα χαμένου Ζυλ Ντασέν. Το τραγούδι αυτό ηχογραφήθηκε σε πάρα πολλές γλώσσες και γνώρισε πολλές και πετυχημένες ορχηστρικές διασκευές.
«Uno a te, uno a me» είναι η ιταλική απόδοση του τραγουδιού αυτού, τραγουδισμένο από την Mina, στο ξεκίνημα της καριέρας της το 1961.

Το «παραδάκι» που κέρδισε ο Μάνος δεν ήταν στην πραγματικότητα τόσο όσο υπονοεί το στιχούργημα του Οδ. Ομηρικού, μια και ο Μάνος μη έχοντας σε ιδιαίτερη υπόληψη το τραγούδι του αυτό, βιάστηκε να πουλήσει τα δικαιώματα του σε αμερικάνικη εταιρία. Όπως διαβάζω στην επίσημη ιστοσελίδα του Χατζηδάκι «θα προτιμούσε να μην είχε γίνει διάσημος με το Ποτέ την Κυριακή». Ο Χατζηδάκις πίστευε ότι «το Όσκαρ τον ταύτιζε με ένα μουσικό ύφος που θεωρούσε υποδεέστερο. Αλλά και ότι επιβεβαίωνε την τουριστική εικόνα της χώρας, που ο ίδιος θεωρούσε κατώτερη της βαθύτερης ουσίας της»

Ο «σφουγγαράδικος Ντιρλαντάς» είναι ένας παραδοσιακός σκοπός των δωδεκανήσων. Στο σχετικό λήμμα της Βικιπαίδειας μαθαίνουμε τις περιπέτειες του τραγουδιού αυτού: «Το παραδοσιακό τραγούδι «Ντιρλαντά» το τραγουδούσαν στα σφουγγαράδικα. Ιδιαίτερα το τραγουδούσαν στους δύτες, όταν ανέβαιναν από τις καταδύσεις, για να τους κρατήσουν ξύπνιους, και να σιγουρευτούν ότι δεν τους χτύπησε η νόσος των δυτών.Το 1969 ο Διονύσης Σαββόπουλος περιέλαβε το τραγούδι στο δίσκο του «Το περιβόλι του τρελού» (Lyra). Αργότερα ξέσπασε δικαστική διαμάχη καθώς ο Παντελής Γκίνης επέμενε ότι το τραγούδι ήταν δικό του. Παρά τις αντίθετες μαρτυρίες, ότι το τραγούδι ήταν πολύ παλαιότερο από τον Παντελή Γκίνη, εκείνος δικαιώθηκε ως δημιουργός του.»

Το 1970 η τραγουδίστρια Dalida, το ηχογράφησε με τον τίτλο «Darla dirladada» στα γαλλικά και στα ιταλικά, κάνοντάς το διεθνή επιτυχία.

Η «κυρά Γιώργαινα» των Κατσαρού-Πυθαγόρα αφού τραγουδήθηκε από τον Γ. Καλατζή σε πρώτη και την Μαρινέλα σε δεύτερη εκτέλεση, γέμισε κι αυτή το διαβατήριό της με πολλές σφραγίδες μια και ηχογραφήθηκε σε αρκετές ξένες γλώσσες. Σύμφωνα με το περιοδικό «Γαλέρα» οι διεθνείς μεταγραφές του τραγουδιού αυτού (τίτλος-ερμηνευτής-γλώσσα) είναι:
Allo Georgina (Michel Polnareff) Γαλλικά
Dimelo Por Dios (Juan Placencia) Πορτογαλικά
Ja Ja Der Peter Ist Schlau (Nick Munro) Γερμανικά
Prati Verdi E Fiori (Groupe Quartetto Cetra) Ιταλικά
Sad Tale Of The Farmer’ s Wife (Lawrence-Sempepos) Αμερικάνικα
Ein Alter Bettler In Athen (Fred Weyrich) Γερμανικά
Onze Griek (Peter Cirkel) Ολλανδέζικα
Εδώ ακούμε τον Michel Polnareff:

Κλείνοντας αυτό το ποστ, δεν μπορώ να σας διαβεβαιώσω αν τα ασμάτια του Μίμη Πλέσσα έφτασαν στο «κατάμαυρο Κογκό» ή αν οι Ζαμπέτιοι σκοποί αντήχησαν στον Καύκασο. Σίγουρα πάντως ένας από τους αγαπημένους σκοπούς του Γ. Ζαμπέτα, το «σήκω, χόρεψε συρτάκι» ή πιο σωστά syrtaki έφτασε να ακούγεται στις disco της υφηλίου, τραγουδισμένο από τους επιγόνους των φοβερών και τρομερών Βίκιγκς, τους ABBA.

ΥΓ

Φυσικά θα προσέξατε ότι από το στιχούργημα του Οδ. Ομηρικού απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στον Μίκη Θεοδωράκη και τα τραγούδια του που έγιναν επιτυχίες στο εξωτερικό.
Χούντα γαρ….